بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 277

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

 

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

 

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

 
دُنگی-دانگی

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

زن بردن-همسر گرفتن مرد

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

چتوَل-یک چهارم

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

زود رنج-نازک دل-حساس

دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

رو پنهان کردن-خود را مخفی کردن
چاییده-سرما خورده-زکام گرفته
دست بده داشتن-بخشنده بودن

 

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دیر چسب-دیر آشنا

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)
پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

 

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

دوش فروش-ربا خوار

 

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

دم-هنگام

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
جز و ولز-نگا. جز و وز

 

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن
 

چلچل-خال خالی-ابلق

چل زن-زن کوتاه قد

حرف پوچ-سخن بی معنی

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

 

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

 
 

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن
دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

 

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

 

 
دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

 
زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی
بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

پُخت کردن-پختن
پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن
چله-چاق-چرب و چیلی

 

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

ار زبان کسی(از قول کسی)

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

فال بد زدن

 

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)
از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز
خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب

 

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن
دخترینه-دختر-مونث
 

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

ژوری-هیئت داوران
 

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

چله ی زمستان-سرمای سخت

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

 
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

خروس خوان-هنگام سحر

آهوی خاور(آفتاب)

 

 

الم‌شنگه-هیاهو-آشوب-جنجال-داد و قال

آب آتش زده-اشک

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

 
آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

 

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک
دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران
تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن
چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

دوندگی-سعی و کوشش

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

 
بازار کوفه- بازار شام

پا دادن-آماده شدن فرصت و وسایل کار-اتفاق افتادن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه
انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

 

خاطر جمع-مطمئن

 

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

بُراق-خشمگین-عصبانی

چُل-آلت مرد

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن
دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

 
الحق(به‌راستی، حقیقتن)

رو انداختن-تقاضا و خواهش کردن

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

آتشی(تندخو، زودخشم)
با آب و تاب-با شرح و تفصیل

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

حلال واری-نگا. خلال وار
زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

چَکی-وزن نکرده-یک جا

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

 

 
زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

 

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

 

بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

آب نخوردن-درنگ نکردن

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

 

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

دو لبه-دارای لب کلفت

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف
حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

روده دراز-پر حرف-وراج

دهنه سرخود-بی بند و بار

داو-نوبت بازی

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن
حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن
جان جان-معشوق-محبوب
خپله-چاق و کوتاه قد

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

بی جا-نامناسب-بی مورد

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

چتوَل-یک چهارم
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

دست بالا-حداکثر

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

 

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت
انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته
دهن-واحد آواز خواندن

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است
بدک-نه چندان بد

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی
دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
دول-آلت مردی به زبان کودکان

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

 
تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

 

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن
ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

 

رم دادن-رماندن-فراری دادن

دله دزدی-عمل دله دزد

حضرت عباسی-راست و درست

بد اخم-عبوس و ترشرو

تار-از محلی راندن

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن
ارنعوت(آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف)
استخوان‌دار(محکم، بااراده)
چله نشینی-خانه نشینی

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن
توجیهی-برنامه های توضیحی

به هر حال-در هر حال-در هر صورت

 

 

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن
از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)
داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن
زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود
ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

 

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

زردنبو-زردمبو

تک پران-زن نانجیب
چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن
 

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

خاکه زغال-ریزه ی زغال

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد
پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن
الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن
آفتابی کردن(پدیدار کردن)

 
 

دستک دمبک درآوردن-پاپوش دوختن-اشکال تراشی کردن

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

با خدا-خداشناس-مومن

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

 

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

رد پا-جای پا-اثر

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

زاهرو-دالان-سرسرا
جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن
انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف