کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 128

آی زرشک(آی زکی)

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن
چه چه زدن-خواندن بلبل-سخت خوش آواز خواندن

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

چوروکیده-پر چین و چوروک
خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

روی خود کشیدن-رو کشیدن

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

اله و بله-چنین و چنان

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

ازدست‌رفته(عاشق)

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

 
رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

 

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

 
 

 

تنبل خان-تن پرور

راسته چینی-چیدن ساده و آسان

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

پا-حریف
فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

د ِ-پس-آخر
بی جا-نامناسب-بی مورد

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

خیط کردن-نگا. خیت کردن
چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

ازرق(چشم زاغ)

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

الحق و الانصاف-انصافن-حقن

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

راحتی-دمپایی

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی
پی گرفتن-دنبال کردن کار

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته
زَوال-مست مست-لول

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

 

 

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

جز زدن-ناله و زاری کردن

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

 

 

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

 

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

بَزک-آرایش-چسان فسان
آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

 
 

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

دستِ چپ-سمت چپ

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

برادر زاده-فرزند برادر

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع
از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

چرمی-از جنس چرم

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

 

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

 
به آخر خط رسیدن-به پایان کار
چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن
از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

پر روده-پرچانه-روده دراز

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)

ادا اصول-ادا اطوار

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

 

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

جیک-صدا-آواز

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار
استخوان‌دار(محکم، بااراده)

 
دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران
اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

 

 
 

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده
برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

خوشبختانه-از حُسن اتفاق
آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

 

به حساب-مثلا-یعنی

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن
 

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

 

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

از زبان افتادن-لال شدن
در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

بغداد آباد-شکم سیر

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

بیسار-فلان

باد گرفتن-مغرور شدن

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

جاگرم کردن-در جایی ماندن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

بازرس-مامور بررسی و کنترل

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده
زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

چک و چیل-لب و لوچه

به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن

آخرین تحویل(قیامت)
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

پِخ کردن-با گفتن پِخ کسی را ترساندن

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

دُم لابه-چاپلوسی-تملق

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)
 

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

بر افتادن-از کار بر کنار شدن-بی اعتبار شدن

پَک و پوزه-ریخت و قیافه-شکل ظاهر

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن
خیز-ورم-آماس

 
 

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

 

آبِ سیاه(نیمه کوری)
جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

چشم گود شدن-لاغر شدن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

 

 

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

 

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

 

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

خروس خوان-هنگام سحر

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

 

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

د ِ-زود باش!

درب و داغان شدن

داغان-از هم پاشیده-پریشان

بد گل-زشت-بد ترکیب

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

 

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

چار دستی-قمار چهار نفری

پیله-مو

زیر لبی-زیر زبانی

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

پیه سوز- پی سوز

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

پاتال-سالخورده-پیر

تب و تاب-سوز و گداز

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

آمد نیامد-فرخنده بودن و نبودن

چُر-ادرار
دَدَر-بیرون-کوچه

درد دل-غم و اندوه درونی

 

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن
در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن
چهل منار-تخت جمشید

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

آن سفر-آن بار-آن دفعه

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

 
 

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن
دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

خلاف-جرم
بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند
آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

پا به فرار گذاشتن-گریختن

 

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

پِی-دنبال

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

راست روده شدن-اسهال گرفتن

 

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

بَر و رو-قد و قامت-چهره

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است
رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

 

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

جز و ولز-نگا. جز و وز

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

دردسر-گرفتاری-سرگردانی
از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

 

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت
تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

تخته بند شدن-زمین گیر شدن-ناتوان از حرکت اعضای بدن شدن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

تپه ماهور-زمین ناهموار
حرف انداختن-در سخن کسی دویدن
ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

دله دزدی-عمل دله دزد
دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

آن سفر-آن بار-آن دفعه

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

 
به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار