بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 197

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

درب و داغان شدن

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

حرف بی ربط-سخن نامربوط

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

چنگ به دل نزدن-ارزش نداشتن-قابل اعتنا نبودن-جالب نبودن

 

دلچسب-دلپذیر-مقبول

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی
ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی
اجباری(خدمت سربازی)

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

جُربزه-قدرت-توانایی

 

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)
خسارت دیدن-زیان دیدن
دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

 

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

خاور زمین-قاره ی آسیا

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

حق دادن-تایید کردن

داش-لوطی-مشدی

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات
بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن
از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند
 

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

اَتَر زدن-فال بد زدن

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

زینه-پله

بی همه کس-بی پدر و مادر
بامبول زدن-حقه سوار کردن
دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

 

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه
اجاق(دودمان)

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

در زدن-کوبیدن در خانه

تیز کردن گوش-دقت کردن برای درست شنیدن سخنی مهم

خنک کردن-سرد کردن

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن
چهار چوب-محدوده-قاب
حَب-قرص

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

خداپسندانه-مورد پسند خدا

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

 

خدا کند-ای کاش

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

چیز-آلت تناسلی

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

 
پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

خش-صدای گرفته-خراش

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

جان جانی-صمیمی-یکدل

چوب بندی-داربست

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

خبرنگاری-کار خبرنگار

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

 
جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن
تند نویسی-سریع نویسی
جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

 

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن
چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود
آبِ آب(آبکی، بی‌مایه، بیرنگ)

ذوق زده-بسیار خوش حال

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی
دو لول-اسلحه ای بلند دارای دو خانه برای فشنگ گذاری

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن
افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن
حمامی-گرمابه دار
 

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

 

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن
از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن
آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

 

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

خلا-مستراح

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

چل زن-زن کوتاه قد

 

از خشت افتادن(بدنیا آمدن)
چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

 

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

ز ِله-ستوه-عجز

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

بوق سگ-بسیار دیر وقت

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

 

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

زیر دادن-با کسره خواندن حرفی

 
چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

امن و امان(بدون بیم و هراس)

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

دله بازی-رفتار آدم دله

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

بد قدم-نامبارک-بد شگون

زیر سایه ی کسی بودن-در پناه کسی بودن-از پشتیبانی کسی برخوردار بودن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

داوطلب-خواستار-نامزد

زیر گرفتن-زیر کردن
دخالت کردن-در آمدن در کاری
دست خدا به همراه-در پناه خدا

چشمه-نوع-قسم

خودآموز-بدون آموزگار

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

پشه زدن-نیش زدن پشه
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

 

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته
حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن
استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)
از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

ابریشم-زن نوازنده-مطرب
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

چشم واسوخته-چشم برتافته

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

خودآموز-بدون آموزگار
بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

 

دراز کشیدن-خوابیدن-به پشت خوابیدن-مدتی کوتاه خوابیدن
چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

اُق زدن-بالا آوردن

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

چروک انداختن-چین انداختن
رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

دلبخواهی-دلبخواه

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن
خانم-زن بدکاره-هرزه

 
خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن
زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد
پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

چهار چوب-محدوده-قاب

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

روان کردن-از بر کردن
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

بی جا-نامناسب-بی مورد

 

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

 

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

آهو چشم-معشوق-شاهد
زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

 

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

برآورد-تخمین

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه
بد اخم-عبوس و ترشرو

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

ذلیل‌شده

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش
تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن
از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

دیم کاری-کشاورزی دیم

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن
پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

خر زور-نیرومند-پرزور

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن
جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

 
جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی
این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

 

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

از هول هلیم توی دیگ افتادن-از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

 
ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن
جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

تردستی-مهارت-شعبده بازی

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه
چَپَری بی-درنگ-به سرعت

حضرت عباسی-راست و درست

ژله-لرزانک

پات-بی آبرو-بی تربیت

خبر-گزارش رویداد

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

به خدا سپردن-برای کسی آرزوی امنیت در پناه خدا کردن

 

چانه لغی-راز داری نکردن

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن
از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

دایی قزی-دختر دایی

پس نشستن-عقب نشینی کردن

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

آب شیراز-شراب

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

 

به حساب-مثلا-یعنی

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

خستگی در کردن-استراحت کردن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

 

خش-صدای گرفته-خراش

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

 

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
خشت مال-دروغ گو-لاف زن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

دخترکی-دوشیزگی-بکارت

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض
زوزه کشیدن-آواز برآوردن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

 

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه
خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

خرناس-نگا. خُرخُر

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

تو به تو-گوناگون-لا به لا

خاله وارَس-آدم فضول

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

دخترینه-دختر-مونث

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن
جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

 

از زبان افتادن(لال شدن)

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن